“Bí mật người giàu”- DẠY CON LÀM GIÀU | Robert Kiyosaki | Phần 1

Cuốn sách: Bí mật của người giàu, sẽ chỉ ra những bí mật để trở nên giàu có, thách thức niềm tin rằng, ngôi nhà của bạn là tài sản, chỉ cho các bậc phụ huynh thấy, tại sao họ không thể dựa vào hệ thống trường học, để dạy cho con cái về tiền bạc, định nghĩa tài sản, và tiêu sản, chỉ cho bạn cách để dạy con cái về tiền bạc, để thành công về tài chính trong tương lai.

Cha Giàu, Cha Nghèo. Tôi có hai người cha, dạy bảo tôi thấy được những quan điểm trái ngược nhau, giữa một người giàu, và một người nghèo. Tôi có hai người cha, một người giàu, và một người nghèo, một người cha ruột, và một người cha nuôi, cha của James, bạn tôi. Cha ruột tôi, đã có bằng thạc sĩ, còn người cha nuôi thì chưa học hết lớp 8, nhưng cả hai người đều thành công trong sự nghiệp, và có ảnh hưởng đến người khác, cả hai đều khuyên bảo tôi rất nhiều điều, nhưng những lời khuyên đó không giống nhau, cả hai đều tin tưởng mãnh liệt vào sự học, nhưng lại khuyên tôi học những khóa học khác nhau. Nếu tôi chỉ có một người cha, tôi sẽ hoặc chấp nhận, hoặc phản đối ý kiến của ông, có hai người dạy bảo, tôi thấy được những quan điểm trái ngược nhau, giữa một người giàu, và một người nghèo, và thay vì chỉ đơn giản chấp nhận, hay phản đối người này, hay người kia, tôi đã cố suy nghĩ nhiều hơn, so sánh và lựa chọn cho chính mình, cả hai người cha của tôi, khi bắt đầu tạo dựng sự nghiệp, đều phải đấu tranh với chuyện tiền nong, nhưng cả hai có những quan điểm khác nhau, về vấn đề tiền bạc.

Ví dụ. Cha ruột tôi thường nói, ham mê tiền bạc, là nguồn gốc của mọi điều xấu xa. Còn cha nuôi của tôi lại bảo rằng, thiếu thốn tiền bạc, là nguồn gốc của mọi điều xấu, những sự khác nhau, trong quan điểm của họ, nhất là khi đề cập đến tiền bạc, khiến tôi trở nên tò mò, và bắt đầu suy nghĩ, vì có hai người cha đầy ảnh hưởng, tôi đã học từ cả hai người, tôi suy nghĩ về lời khuyên của mỗi người, và nhờ vậy, tôi có được một hiểu biết sâu sắc về quyền lực, và tác động của suy nghĩ lên cuộc sống con người như thế nào. Ví dụ, cha ruột tôi thường nói, tôi không mua nổi vật đó, còn cha nuôi tôi, thì cấm tôi nói như vậy, ông muốn tôi nói, làm thế nào để mua được vật đó, một bên là câu khẳng định, còn bên kia là câu hỏi, một bên khiến bạn rũ bỏ trách nhiệm, còn bên kia buộc bạn phải suy nghĩ. Hai người cha của tôi, có những quan điểm cực kỳ khác biệt, chẳng hạn một người bảo, phải học cho giỏi, thì mới làm việc được ở những công ty tốt, còn người kia bảo, học cho giỏi, thì mới mua được những công ty tốt, một người tin rằng, ngôi nhà là số tiền đầu tư nhiều nhất, và là tài sản lớn nhất của chúng ta, người kia lại nghĩ khác, ngôi nhà cũng là một khoản tiền phải trả, và nếu ngôi nhà là khoản đầu tư lớn nhất của con, thì con gặp rắc rối rồi đấy. Cả hai người cha đều trả tiền hóa đơn đúng thời hạn, nhưng một người luôn trả đầu tiên, còn người kia luôn trả sau cùng, một người vật lộn để tiết kiệm từng đồng, một người kia chỉ làm một việc đơn giản là đầu tư, một người dạy tôi cách viết một lá đơn xin việc thế nào cho ấn tượng, để có thể tìm được việc làm tốt, người kia dạy tôi cách viết một dự án, kinh doanh tài chính như thế nào, để có thể tạo ra công việc, được huấn luyện bởi hai người cha, tôi có thể quan sát, tác động, của những suy nghĩ khác nhau, lên cuộc sống con người, tôi thấy người ta thật sự định hình cuộc sống của họ, qua suy nghĩ của chính mình.

Ví dụ, người cha nghèo của tôi luôn phàn nàn, tôi sẽ không bao giờ giàu lên nổi, và lời tiên đoán đó, đã trở thành sự thật, ngược lại người cha giàu của tôi, luôn nói những câu đại loại như, tôi là một người giàu, mà người giàu thì không làm những việc đó, ngay cả khi ông gặp thất bại thảm hại, sau một cuộc đầu tư lớn không thành, ông vẫn nghĩ, mình là một người giàu. Ông nói, có khác biệt giữa nghèo nàn và phá sản, phá sản chỉ là tạm thời, nhưng nghèo thì vĩnh viễn, những quyền lực của suy nghĩ, không bao giờ có thể đo, hay đánh giá được, nhưng đó là một điều hiển nhiên, mà tôi nhận thức được, ngay từ khi còn nhỏ, tôi thấy rằng, người cha nghèo, không phải nghèo vì số tiền ông kiếm được, mà vì những suy nghĩ, và hành động của ông, dù cả hai người cha của tôi, đều rất tôn trọng việc giáo dục, và học hỏi, nhưng họ lại bất đồng, về việc học cái gì là quan trọng, một người muốn tôi học hành chăm chỉ, có thứ hạng chuyên môn cao, để có công việc tốt, kiếm được nhiều tiền, người kia khuyến khích tôi, học để trở nên giàu có, để hiểu tiền bạc làm việc như thế nào, và học cách, bắt tiền bạc phải làm việc cho mình, ông thường nhắc đi, nhắc lại, tôi không làm việc vì tiền, tiền bạc phải làm việc vì tôi, năm tôi lên 9 tuổi, tôi quyết định nghe theo, và học hỏi từ người cha giàu về vấn đề tiền bạc, vì lúc đó tôi chỉ mới 9 tuổi, nên những bài học cha nuôi tôi dạy rất đơn giản. Thực ra, tất cả chỉ có 6 bài học lặp đi, lặp lại, và quyển sách này, nói về 6 bài học đó, cũng theo thứ tự đơn giản, như khi cha nuôi tôi dạy tôi, những bài học này, là những lời hướng dẫn, giúp bạn, và con cái bạn trở nên giàu có hơn, bất kể điều gì xảy ra, trên một thế giới không chắc chắn, và đang thay đổi nhanh chóng như hiện nay.

Chương 1. Bài học số 1. Người giàu không làm việc vì tiền. Người nghèo và tầng lớp trung lưu, làm việc vì tiền bạc. Người giàu buộc tiền bạc, phải làm việc cho mình. Bài học bắt đầu. Ta sẽ trả cho các con 10 xu một giờ, ngay cả vào những năm 1956, 10 xu một giờ cũng là quá thấp, buổi sáng hôm ấy, cha của James, hẹn gặp tôi vào đó lúc 8 giờ, vì là chủ của một kho hàng, một công ty xây dựng, một số cửa hiệu, và ba quán ăn, nên ông rất bận rộn, khi chúng tôi đến, cha James đang nói chuyện điện thoại, và chúng tôi phải ngồi chờ ông ở băng ghế ngoài hiên sau, cùng với hai người phụ nữ, và một người đàn ông trung niên, làm nhiệm vụ quản lý nhà hàng, và coi kho cho cha của James. Hai đứa chúng tôi đã ngồi chờ rất lâu, rồi khi tôi cảm thấy, mình đã bắt đầu mất hết kiên nhẫn, thình lình, cha James xuất hiện. James và tôi giật mình bật đứng lên, sẵn sàng học chưa các con, cha James hỏi, ông kéo một cái ghế đến ngồi với chúng tôi, tôi và James cùng gật đầu. Tốt. cha sẽ dạy các con, nhưng không phải theo kiểu trong trường lớp, nếu các con làm việc cho cha, cha sẽ dạy các con cách làm giàu. Nếu không, cha sẽ không dạy, thế đấy, đồng ý hay không, là tùy các con. Con có thể hỏi vài câu được không. Tôi hỏi. Ông nói không, chịu hay không chịu thế thôi. Cha có quá nhiều việc phải làm, và không thể lãng phí thời gian được, nếu con không thể quyết định dứt khoát, con sẽ không học được cách kiếm tiền đâu. Cơ hội đến rồi đi, biết được khi nào cần quyết định là một kỹ năng quan trọng, con có cơ hội mà con đang cần, lớp học sẽ bắt đầu, hoặc kết thúc trong 10 giây nữa. Cha của James nói, cùng với một nụ cười. Con chịu học ạ. Tôi và James cùng đáp. Tốt. Cha của James nói, các con sẽ làm việc với bà Martin, cha sẽ trả cho các con 10 xu một giờ, và các con phải làm việc 3 tiếng đồng hồ mỗi thứ 7, nhưng hôm nay con có trận bóng chày, tôi nói, cha James trầm giọng nghiêm khắc, làm hay không làm nào, con làm ạ, tôi trả lời, quyết định làm việc, và học hỏi thay vì đi chơi bóng.

Kế tiếp là 30 xu sau đó. Bà đốc công Martin, bắt chúng tôi làm việc không ngớt tay trong 3 tiếng đồng hồ, chúng tôi phải khiêng những thùng hàng hóa trên kệ xuống, phủi sạch bụi bằng một cây chổi lông gà, sau đó sắp xếp chúng lại một cách gọn gàng, đó quả là một công việc chán ngấy, vì những cánh cửa của cửa hàng, luôn mở rộng ra đường, và bãi đậu xe, mỗi lần có một chiếc xe đi ngang qua, hay chạy vào bãi, bụi mù trời tràn ngập cửa hàng, suốt 3 tuần, James và tôi, đến làm việc ở chỗ bà Martin, trong 3 giờ mỗi thứ bảy, vào buổi trưa khi công việc kết thúc, bà trả cho mỗi đứa 30 xu, vào những năm 1950, với một đứa trẻ 9 tuổi, thì 30 xu cũng chẳng nhiều nhặt gì, một quyển truyện tranh cũng đã đến 10 xu rồi. Vì vậy, sau khi được trả tiền, tôi chỉ mua chuyện, rồi đi về nhà, vào ngày thứ tư của tuần thứ tư, tôi quyết định sẽ nghỉ việc, tôi muốn được cha của James dạy cách làm giàu, chứ đâu có muốn trở thành một tên nô lệ, của 10 xu một giờ. Trên hết, kể từ ngày thứ bảy đầu tiên đến nay, tôi vẫn chưa gặp lại ông ấy, vào giờ ăn trưa ở căng tin, tôi nói với James, tớ bỏ việc thôi, James mỉm cười, tôi giận dữ hỏi lại, cậu cười cái gì chứ. Cha tớ nói rằng, cậu sẽ xin nghỉ, cha nói, trước khi nghỉ việc, cậu hãy đến gặp ông ấy, tôi phẫn nộ, cái gì, thế ra cha cậu đang chờ xem tớ chán việc à. Cũng gần như vậy, kiểu dạy của cha tớ, khác với cha cậu, cha cậu nói lý thuyết nhiều, còn cha tớ thì rất ít lời, cậu cứ chờ đến thứ bảy này đi đã, tớ sẽ nói với cha, là cậu muốn nghỉ việc, cậu muốn nói là mọi thứ đã được dự liệu à, không, không hẳn thế. Thứ bảy này, cha sẽ giải thích cho cậu.

Ngày thứ bảy xếp hàng. Tôi đã sẵn sàng đối mặt với cha của James, và tôi đã chuẩn bị trước, thậm chí, cha ruột tôi cũng nổi giận, ông cho rằng, cha của James, đã vi phạm luật lao động trẻ em, và mọi chuyện phải được làm rõ ràng. Ông bảo, tôi phải đòi những gì xứng đáng dành cho mình, ít nhất là 25 xu một giờ, ông còn nói rằng, nếu tôi không được nâng lương, thì tốt hơn là nên nghỉ việc, và vào 8 giờ sáng ngày thứ 7 đó, tôi lại đứng trước cánh cửa văn phòng của cha James, hãy ngồi chờ cho đến phiên mình nhé, cha của James nói thế, trước khi tôi bước vào, tôi e dè ngồi xuống, kế bên hai người phụ nữ đang ngồi, trên băng ghế bên ngoài văn phòng như 4 tuần trước, 45 phút trôi qua, và đầu tôi gần như muốn bốc hỏa, hai người phụ nữ đã vào gặp cha của James, và đi ra 30 phút trước đó, một người đàn ông lớn tuổi ở đấy khoảng 20 phút, và cũng đã đi rồi, ngôi nhà vắng lặng, cha của James vẫn mải mê làm việc trong phòng. Cuối cùng, sau cả tiếng đồng hồ chờ đợi, đúng 9 giờ, cha của James mới gọi tôi vào gặp ông. Bác biết, con muốn được tăng lương, hoặc sẽ nghỉ việc, người cha giàu vừa nói, vừa xoay ghế. Bác đã không làm đúng thỏa thuận, tôi nói và gần như bật khóc, thật kinh khủng, khi một đứa trẻ 9 tuổi, phải đối mặt với người lớn, bác nói là bác sẽ dạy con, nếu con làm việc cho bác, con đã làm việc rất chăm chỉ, bỏ cả những trận bóng chày, để đến làm việc cho bác, thế mà bác không giữ lời, bác chẳng dạy con điều gì cả, bác chỉ muốn có tiền, và không thèm quan tâm đến những người lao động, bác bắt con phải chờ đợi quá lâu, và không tôn trọng con một chút nào cả, con chỉ là một đứa trẻ, và con cần phải được đối xử tốt hơn chứ.

Tôi ấm ức tuôn ra một tràng, người cha giàu nhìn chằm chằm vào tôi, rồi thong thả nói, không tệ, trong vòng chưa đầy một tháng, con nói chuyện giống như hầu hết, những người làm việc cho bác vậy. Sao cơ ạ, tôi ngơ ngác hỏi lại, rồi chẳng hiểu ông đang nói gì, tôi tiếp tục bất bình, con nghĩ, bác sẽ giữ đúng giao kèo, và sẽ dạy con, nhưng thật ra, bác chỉ muốn hành hạ con thôi, bác vẫn đang dạy con đấy chứ, người cha giàu bình thản nói. Dạy con ư, thậm chí, bác còn không muốn nói chuyện với con, kể từ khi con đồng ý làm việc, chỉ vì mấy xu lẻ này, 10 xu một giờ, thế đấy, lẽ ra con phải đi báo với chính quyền về bác rồi, bác biết mà, chúng ta có luật lao động trẻ em, bác cũng biết, là cha con làm việc cho chính quyền, tôi la lên giận dữ, ú chà, bây giờ thì con nói chuyện, nghe y như những người đã từng làm việc cho bác vậy, những người đó, hoặc bác đã cho nghỉ việc, hoặc họ tự xin nghỉ rồi, bác đã nói dối con, con đã làm việc cho bác, nhưng bác đã không giữ lời, bác đã không dạy con điều gì cả, tôi nói dồn dập, cảm thấy mình thật can đảm. Sao con lại nghĩ bác không dạy con cái gì, người cha giàu hỏi lại, tôi bĩu môi. Bác đâu có nói chuyện với con, con đã làm việc được 3 tuần, vậy mà bác chẳng dạy con gì cả, dạy nghĩa là phải nói chuyện, hoặc làm một bài diễn thuyết à.

Vâng ạ, tôi dè dặt trả lời, đó là cách dạy ở trường, còn ở đời sẽ rất khác, người cha giàu mỉm cười nói, đời sẽ chẳng hề nói gì với con, mà chỉ xô đẩy con thôi, khi cuộc đời xô đẩy con, nó muốn nói rằng, dậy đi thôi, có một cái mới để học đây, khi bị đời xô đẩy, một số người bỏ cuộc, một số người khác thì chiến đấu, một số ít học được những bài học, và tiếp tục đi. Nếu con là loại người, không có chút can đảm nào, con sẽ bỏ cuộc, mỗi lần cuộc đời xô đẩy con, khi đó, con sẽ sống một cuộc sống, sao cho an toàn, cố tránh những việc có thể, không bao giờ xảy ra, sau đó, con sẽ chết như một ông già tẻ nhạt, nhưng thật sự, là con đã để cho cuộc đời đẩy con đến bên bờ khuất phục, tận đáy lòng con, là nỗi kinh hoàng, khi phải mạo hiểm, con muốn chiến thắng, nhưng nỗi lo sợ thất bại, còn lớn hơn cả niềm vui chiến thắng, con đã chọn sự an toàn mà.

Tôi nhìn cha của James một lúc lâu, rồi bật hỏi, thế ra bác đã xô đẩy con ư, người cha giàu mỉm cười, bác muốn cho con nếm thử mùi vị cuộc đời, các con là những người đầu tiên, đề nghị bác dạy cách làm giàu, bác có hơn 150 công nhân, nhưng chẳng ai hỏi bác về điều đó cả, họ hỏi bác về công việc, tiền lương, mà không hề yêu cầu bác dạy về tiền bạc. Do đó, hầu hết mọi người, dùng những năm tháng tốt nhất trong đời, để làm việc vì tiền, mà thật sự, không hiểu họ đang làm việc vì cái gì, tôi ngồi im lặng lắng nghe, khi James nói với bác, là con muốn học cách làm giàu, bác quyết định sẽ thiết kế một khóa học thật gần, với cuộc sống thực, vì thế mà bác, đã cho đời xô đẩy con một chút, khi đó con sẽ thấm những điều bác nói, chính vì vậy, bác chỉ trả cho con 10 xu một giờ, vậy bài học mà con học được, khi làm việc để có 10 xu một giờ là gì, là bác đã quá keo kiệt, và bóc lột công nhân ạ. Tôi vặn lại, người cha giàu bật cười thật to, đừng đổ lỗi cho bác, và đừng nghĩ bác, là nguồn gốc của mọi vấn đề, nếu con nhận ra rằng, vấn đề là ở chính bản thân con, con mới có thể thay đổi chính mình, học được cái gì đó, và trở nên khôn ngoan hơn, hầu hết mọi người đều muốn người khác thay đổi, chứ không muốn mình thay đổi, khi không được như ý, họ nghỉ việc, mà đi tìm một việc làm khác, lương cao hơn, vì họ nghĩ rằng, những điều đó sẽ giải quyết được vấn đề, nhưng họ đã lầm, trong hầu hết mọi trường hợp, thì không đâu. Thế cái gì, sẽ giải quyết vấn đề, tôi hỏi, tiếp tục làm việc với 10 xu một giờ, và cố vui à. Đó là điều mà những người còn lại sẽ làm, chấp nhận tiền lương thấp, dù biết rằng, họ và gia đình của họ, sẽ gặp khó khăn về tài chính, họ trông chờ được tăng lương, hoặc làm thêm một công việc thứ hai, hi vọng rằng, có nhiều tiền sẽ giải quyết được vấn đề, tôi gập mặt xuống nhìn sàn nhà, bắt đầu hiểu ra, bài học mà người cha giàu đang nói đến.

Bài học số 1. Người nghèo làm việc vì tiền bạc, người giàu buộc tiền bạc làm việc vì mình. Người cha giàu tiếp tục giảng giải bài học đầu tiên cho tôi. Bác rất mừng, khi con nổi giận, vì phải làm việc 10 xu một giờ, nếu con không tức giận, và chấp nhận nó một cách vui vẻ, bác sẽ không thể dạy con được, con thấy đó, việc học thật sự phải mất công sức, phải có sự đam mê, và khát khao cháy bỏng. Sự Giận Dữ là một phần, trong công thức đó, vì niềm đam mê là kết hợp của tình yêu, và cơn giận, khi nói đến tiền bạc, hầu hết mọi người đều muốn được an toàn, và đảm bảo, vì vậy, không phải niềm đam mê, mà chính là sự e ngại, sẽ hướng dẫn họ, nhiều tiền chưa hẳn đã giải quyết được vấn đề. Hãy nhìn cha con mà xem, ông ấy làm ra nhiều tiền, nhưng vẫn không thể trả hết các hóa đơn, hầu hết mọi người được cho tiền, chỉ để mắc nợ nhiều hơn mà thôi, nguyên do vì ở trường, họ chẳng được học gì về tiền bạc cả, vì vậy họ tin rằng, phải làm việc để kiếm tiền, vậy bác không nghĩ như vậy ạ. Không, không hẳn thế, nếu con muốn học để làm việc vì tiền, hãy học ở trường, còn nếu còn muốn học cách, buộc tiền bạc phải làm việc cho mình, bác có thể dạy con, nhưng chỉ khi con thật sự muốn học mà thôi. Thế không phải mọi người, đều muốn học hay sao, không, vì học làm việc để có tiền, thì dễ hơn rất nhiều, nhất là khi sự e ngại là cảm giác đầu tiên, khi nhắc đến tiền bạc, con không hiểu, tôi nhăn mặt nói, chính sự lo ngại, là nguyên nhân khiến người ta phải làm việc, họ lo không đủ tiền, lo phải bắt đầu lại từ đầu, đó là cái giá của việc học một nghề nghiệp nào đó, sau đó là phải làm việc vì tiền, hầu hết mọi người trở thành nô lệ cho tiền bạc, và sau đó, họ nổi giận với ông chủ của mình.

Học cách buộc tiền bạc làm việc cho mình, là một khóa học hoàn toàn khác hay sao ạ. Tôi hỏi. Nhất định rồi, người cha giàu nói, nhất định là như vậy, chúng tôi ngồi im lặng một lúc lâu, giờ này có lẽ, các bạn của tôi đang bắt đầu trận bóng chày, còn tôi, thì đang ngồi học những điều mà bạn bè tôi, sẽ không học được ở trường. Lúc 9 tuổi, con đã được nếm thử cảm giác, thế nào là làm việc vì tiền, chỉ cần nhân một tháng vừa qua cho 50 năm, con sẽ hiểu, hầu hết người ta phải làm gì suốt đời, người cha giàu nhẹ nhàng nói, con không hiểu, con cảm thấy thế nào, khi phải ngồi chờ bác, để được thuê làm việc, và để hỏi xin tăng lương, thật kinh khủng ạ. Nếu con chọn làm việc vì tiền, cuộc sống của con sẽ như thế đấy, người cha giàu nói tiếp, và con cảm thấy thế nào, khi bà martin, trả cho con 30 xu, sau 3 giờ làm việc, con cảm thấy không đủ ạ, có vẻ như, nó không là gì cả, con rất thất vọng.

Đó là cảm giác, mà hầu hết các nhân viên cảm thấy, khi họ nhận tiền lương, nhất là sau khi phải trả thuế, và những chi phí khấu trừ, ít ra, thì con cũng nhận được 100% rồi, bác muốn nói, là hầu hết mọi người, không được nhận toàn bộ tiền lương hay sao. Tôi kinh ngạc hỏi. Rất tiếc là không, chính quyền sẽ lấy phần trước hết, bằng các loại thuế, con phải trả thuế khi con làm ra tiền, con phải trả thuế, khi còn tiêu xài tiền, con phải trả thuế, khi con tiết kiệm tiền, con phải trả thuế, ngay cả khi con chết. Sao lại như thế được ạ, tôi lúng túng hỏi, tôi chả thích những điều tôi vừa nghe chút nào, tôi biết cha tôi thường xuyên phàn nàn, vì phải trả thuế quá nhiều, nhưng thật sự, ông không làm gì cả, có phải cuộc đời, đang xô đẩy ông hay không, người cha giàu chầm chậm, đu đưa chiếc ghế, và lặng lẽ nhìn tôi. Bác đã nói rồi, có rất nhiều điều để học, học cách khiến tiền bạc làm việc cho mình, là phải học suốt đời, hầu hết mọi người học đại học trong 4 năm, sau đó không học nữa, họ đi làm, lãnh lương, cân đối thu chi, và thế thôi, trên hết họ vẫn tự hỏi, tại sao họ gặp những rắc rối về tiền bạc, và họ nghĩ rằng, có nhiều tiền sẽ giải quyết được mọi vấn đề, một số rất ít nhận ra rằng, chính vì họ không có kiến thức về vấn đề tài chính, nên mới nảy sinh các vấn đề khác. Hôm nay bác chỉ muốn xem, liệu con có đủ say mê, để học về tiền bạc hay không thôi, hầu hết mọi người đều không có, họ đến trường, học một nghề gì đó, vui vẻ làm việc, và kiếm nhiều tiền, một ngày kia họ thức dậy, với những rắc rối tài chính khổng lồ, và không thể ngưng làm việc được nữa, đó là cái giá của việc, chỉ biết làm việc vì tiền, thay vì học cách, buộc tiền bạc phải làm việc cho mình, vậy còn có đủ say mê để học hay không.